در واکنش های شیمیایی شاهد تغییراتی شیمیایی هستیم که طی آن ترکیباتی جدید در شرایط مشخصی به وجود می‌آیند. برای درک راحت‌تر این تغییرات و چگونگی جابه‌جایی اتم از مولکولی به مولکول دیگرمراجعه به معادله شیمیایی آن بسیار راهگشا است. معادله شیمیایی نشان‌دهنده مواد اولیه و محصول‌های به‌وجود آمده طی واکنش شیمیایی است. به رسوب‌های به وجود آمده در یک واکنش، واکنش دهنده می‌گوییم. یک واکنش شیمیایی می‌تواند توسط موادی باحالت های فیزیکی گوناگون گاز، مایع و جامد به وقوع بپیوندد.
تشکیل رسوب چیست ؟
واکنش رسوبی را می‌توان به عنوان واکنشی شیمیایی تعریف کرد که در محلول آبی انجام می‌شود و در آن دو پیوند یونی با یکدیگر همراه می‌شوند و نمکی غیرمحلول در آب را به وجود می‌آورند. به این نمک‌های غیرمحلول تولید شده طی این واکنش رسوب گفته می‌شود.
راه دیگری که برای تشکیل رسوب در واکنش شیمیایی وجود دارد تغییر دما است زیرا دما بر حلالیت مواد تاثیر می‌گذارد و با کنترل آن می‌توان رسوبی را به دست آورد یا حل کرد. همچنین با افزایش غلظت یک ماده محلول از حد مشخصی، رسوب به جا می‌ماند.
هسته زایی
در تشکیل رسوب مرحله‌ای وجود دارد به نام هسته زایی که بسیار مهم است. به وجود آمدن ذره جامد باعث به وجود آمدن سطح تماسی بین این ذره با محلول می‌شود. این مرحله شامل تغییراتی در انرژی است که بستگی به انرژی آزاد واکنش انحلال (فرایند گرماگیر یا گرماده همراه با افزایش آنتروپی هستند) و انرژی نسبی سطح بین جامد تشکیل شده و محلول دارد. اگر این تغییرات انرژی مطلوب نباشند و یا هسته‌های اولیه مناسبی تشکیل نشده باشد، رسوبی تشکیل نمی‌شود و محلول فوق اشباع باقی می‌ماند.
هسته‌زایی زمانی اتفاق می‌افتد که ذرات کوچک نامحلول کنار هم تجمع می‌کنند و به تجمع ذرات بعدی و تشکیل رسوب می‌انجامند.
اجزای واکنش تشکیل رسوب
گفتیم که واکنش تشکیل رسوب واکنشی است که طی آن ترکیبی نامحلول تبدیل به جامد می‌شود. به جامد به دست آمده در این واکنش رسوب و به مایع شفاف فاقد رسوب که در جداسازی به روش سانتریفیوژ بالای ظرف است مایع رویی می‌گوییم.
رنگ رسوب
بسیاری از ترکیبات حاوی یونهای فلزی رسوب‌هایی را تشکیل می‌دهند که رنگ منحصر به‌فردی دارند. در جدول زیر به برخی از این موارد اشاره می‌کنیم. توجه داشته باشید که در آزمایشگاه و تحت شرایط متفاوت امکان تغییر این رنگ‌ها وجود دارد.
| نام فلز | نماد عنصر | رنگ‌های مورد انتظار |
| کروم | Cr | آبی، سبز سیر، آبی تیره، نارنجی، زرد و قهوه‌ای |
| کبالت | Co | صورتی (در فرم آبپوشیده) |
| مس | Cu | آبی |
| آهن (II) | Fe | سبز لجنی |
| آهن (III) | Fe | آجری |
| منگنز | Mn | صورتی روشن |
| نیکل | Ni | سبز |
واکنش جانشینی دوگانه
بسیاری از واکنش‌های تشکیل رسوب از این نوع هستند. در ته ظرف این واکنش جامدی ته‌نشین می‌شود که همان رسوب مد نظر ماست. همچنین این واکنش در حضور دو نمک محلول نیز قابل انجام است. پیش‌روی این واکنش جانشینی، نمکی تولید خواهد کرد که در آب نامحلول است و از خود رسوبی برجا می‌گذارد.
این واکنش زمانی صورت می‌گیرد که دو ماده اولیه یونی وارد واکنش شوند و در پیشرفت واکنش زوج آنیون و کاتیون خود را با یکدیگر عوض کنند. یعنی ابتدا کاتیون یا آنیون همراه خود را از دست می‌دهند، سپس با آنیون یا کاتیون ماده دیگر همراه می‌شوند.
واکنش رسوبی تشکیل نقره کلرید
از بهترین مثال‌های این نوع واکنش، واکنش بین دو ماده‌ی پتاسیم کلرید و نقره نیترات است. محصول این واکنش رسوب نقره کلرید است که نمکی نامحلول است. در زیر واکنش شیمیایی این دو ماده را مشاهده می‌کنید.
)
در واکنش بالا رسوبی سفید رنگ به نام نقره کلرید با فرمول شیمیایی تولید می‌شود. این رسوب در آب حل نمی‌شود. از واکنش‌های رسوبی می‌توان برای بررسی حضور یا عدم حضور یونی خاص استفاده کرد.
واکنش رسوبی تشکیل کلسیم هیدروکسید
مثالی دیگر از واکنش شیمیایی که در آن محصول رسوبی تشکیل می‌شود واکنش بین دو ماده کلسیم کلرید و پتاسیم هیدروکسید است. این واکنش به تشکیل رسوب کلسیم هیدروکسید می‌انجامد. واکنش تشکیل این رسوب سفید رنگ را به صورت زیر نشان می‌دهند.
واکنش تشکیل نقره کلرید از نقره نیترات و سدیم کلرید
محصول واکنش بین نقره نیترات و سدیم کلرید، رسوب سفید رنگ نقره کلرید است.
واکنش تشکیل منیزیم کلرید از منیزیم هیدروکسید و هیدروژن کلرید
محصول واکنش بین دو ماده منیزیم هیدوکسید و هیدروژن کلرید، رسوب سفید رنگ منیزیم کلرید است.
واکنش تشکیل باریم سولفات از باریم کلرید و سولفوریک اسید
محصول واکنش بین باریم کلرید و سولفوریک اسید به تشکیل رسوب سفید رنگ باریم سولفات می‌انجامد.
واکنش تشکیل کادمیوم سولفید از پتاسیم سولفید و کادمیوم سولفات
محصول واکنش بین کادمیوم سولفات و پتاسیم سولفید، رسوب زرد-نارنجی رنگ کادمیوم سولفید است.
واکنش تشکیل سرب(ΙΙ) یدید از پتاسیم یدید و سرب(ΙΙ) نیترات
محصول واکنش بین دو ماده پتاسیم یدید و سرب(ΙΙ) نیترات، رسوب زرد رنگ سرب(ΙΙ) یدید است.
- hess-admin درخواست شده در 9 ماه پیش
- شما برای ارسال پیام ابتدا باید وارد شوید
